ریشه یابی اصطلاحات قدیمی در ایران

در ایران از اصطلاحات قدیمی زیادی استفاده می شود که بسیاری از مردم از ریشه اصلی آنها و این که چگونه پدید آمده اند خبر ندارند. در این مطلب قصد داریم شما را با ریشه برخی از این اصطلاحات قدیمی آشنا کنیم. با نوتیف همراه باشید.

از باباکرم چه میدانید؟

باباکرم یکی از اصطلاحات قدیمی ایرانی هاست که بیشتر در مجالس شادی از وی نامی برده می شود اما در واقع باباکرم شخصی بوده از لات های قدیم به اسم رسمی کرم کریمی [منبع موثق در دسترس نیست] قصاب محل بوده و همه از او حساب میبردند. وقتی از کوچه پس کوچه های محله گذر میکرد، بچه های فقیر و یتیم و بیچاره ای در طول مسیرش بودند که هر روزه به آنها کمک میکرد و با یک آب نبات آنها را خوشحال میکرد. طوری شده بود که این بچه ها او را کرم صدا میکردند و هر وقت از دور می آمد بچه ها با شادی دست میزدند و صدا میزدند باباکرم. باباکرم… و آقا کرم قصاب هم برای خوشحال کردن بچه های فقیر یک سر و گردن و نیز با حرکات دست و مدل باباکرم امروزی از کنار آنها میگذشت. بعدها در کاباره ها با اضافه کردن حرکات دیگر رقص باباکرمی را تکمیل کردند و تا هم اینک ماندگار و از رقص های بنام ایرانی باقی ماند است.

اصطلاح “خالی بندی”

درزمان رضا شاه به دلیل کمبود اسلحه، بعضی از پاسبان هائی که گشت میدادند فقط غلاف خالی اسلحه، یعنی همان جلدی که اسلحه در آن قرار میگیرد را روی کمرشان می بستند و در واقع اسلحه ای در کار نبود. دزدها و شبگردها وقتی متوجه این قضیه شدند برای اینکه همدیگر را مطلع کنند به هم میگفتند که طرف “خالی بسته” و منظورشان این بود که فلان پاسبان اسلحه ندارد و غلاف خالی اسلحه را دور کمرش بسته به این معنی که در واقع برای ترساندن ما بلوف میزند که اسلحه دارد و روی همین اصل بود که اصطلاح “خالی بندی” رواج پیدا کرد.

تاریخچه “قمپوز در کردن”

قمپوز در اصل (قپوز) نام توپی است که عثمانی ها در سلسله جنگ هائی که با ایران داشته اند مورد استفاده قرار میدادند.این توپ اثر تخریبی نداشت چرا که در آن از گلوله استفاده نمیشد و فقط از باروت و پارچه های کهنه که با فشار درون لوله توپ جای میدادند تشکیل شده بود. هدف از استفاده آن ایجاد رعب و وحشت در بین سپاهیان و ستوران بوده است. در جنگ های اولیه بین ایران و عثمانی این توپ نقش اساسی در تضعیف روحیۀ سربازان ایرانی داشت ولی بعدها که دست آنها رو شد دیگر فاقد اثر اولیه بود و هر گاه صدای دلخراش این توپ به صدا در میآمد سپاهیان می گفتند: “نترسید ، قمپز در کردند”.

“خواب زن چپه” یعنی چی؟

“خواب زن چپه” عبارتی که به توهین و تمسخر در مورد زنان بکار میرود و اسباب تحقیر بانوان است. اما بدانیم این عبارت تحریفی است از واقعیتِ “خواب ظن چپه”. “ظن” یعنی توهم، گمان بردن و شک کردن و “خواب ظن” هم خوابی است که برمبنای توهم و شک و گمان شکل گرفته. در واقع وقتی چیزی ذهن مارا بخود مشغول کرده باشد، وقتی در طول روز با موضوعی زیاد سر و کار داشته باشیم، وقتی موضوع حل نشده ای داشته باشیم یا مواردی شبیه به این، همۀ اینها در ناخودآگاه ما بخشی را به خود اختصاص میدهد که در خواب و رویاهای ما خود رو نشان میدهد و به این خواب ها ” خواب ظن” میگویند که معمولا بی اعتباراست و قابل اعتماد نیست. هرچند شاید خیلیها این را بدانند اما هستن افرادی که هنوز بعد از این که زنی خوابی را تعریف میکند از جملۀ خواب زن چپه استفاده میکنند. واقعیت این است که مردم عامی بدون آگاهی از نگارش ظن (به اشتباه زن) و جهل از معنی و واقعیت آن، این جمله را تکرار میکنند.

رشتی ها…

زمان قاجار که زن هاحق رفتن به مدرسه را نداشتند. اولین مردمانی که به دختر هایشان اجازه درس خواندن دادند رشتی ها بودند. وقتی این خبر به انگلیسیها رسید آنها سعی کردندجهت جلوگیری از رشد سواد این تصور را رواج دهند که : “رشتی ها چقدر بیغیرت هستند که دخترانشان را به مدرسه میفرستند!!” و این شعار نامناسب تا الان هنوز پابرجا مانده!

ترک ها…

بعد از به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه تبریزی ها شورش و بر علیه استبداد و شاه مستکبر قیام کردند. تبریز توسط قوای شاه و استعمارگران انگلیسی محاصره شد. ۶ ماه تمام شهر در محاصره بود. قحطی و کمبود غذا بیداد می کرد. اما مردم غیور تبریز تسلیم نشدند. پیام مردم شهر به محاصره کنندگان این بود: «غذا تمام شده عیب ندارد یونجه میخوریم. یونجه هم تمام شود برگ درخت میخوریم ولی تسلیم نمیشویم» همه جا پیچید که ترکها خر شده اند. افسوس که ما هم دامن زدیم…

فلسفۀ اصطلاح “انشاءالله 120 ساله بشى”

در دوران هخامنشیان سال کبیسه وجود نداشت. همیشه اسفند ماه 29 روز بوده، در تقویم آن زمان هر چهار سال یک روز ذخیره میشد و طی 120سال یک ماه ذخیره داشتند که آن سال را بجای 12 ماه، 13 ماه اعلام میکردند. در ماه سیزدهم هیچکس کار نمیکرد همه با خرج حکومت جشن میگرفتند بنابراین مردم در حق هم دعا میکردند که 120 سال عمر کنند تا حداقل یک جشن یک ماهه را ببینند!!!

اگر شما هم از این دست اطلاعات دارید می توانید آن را برای تحریریه نوتیف ارسال کنید تا به نام خودتان منتشر شود.

موفق باشید.