اولین کامپیوتر در ایران، چه کسی اولین کامپیوتر را وارد ایران کرد؟

شاید برای شما هم جای سوال باشد که اولین کامپیوتر در چه سالی وارد ایران شده است. گروهی زمان آن را قبل از انقلاب و گروهی بعد از انقلاب می دانند. اما تصویر زیر اخیراً سروصدای زیادی کرده است.

مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت:

«آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور که در مناظره‌های انتخابات به ستاره سیاسی بدل شد. در صفحه شخصی خود در توییتر عکسی قدیمی از مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را به همراه خود و جمعی از اعضای دولت سازندگی منتشر کرده و درباره آن نوشته است: «در بازدید از اولین کامپیوتر وارد شده به ایران». 

مهرداد خدیر در عصر ایران

با توجه به حضور چهره‌هایی چون مرحوم دکتر محسن نوربخش و علی‌محمد بشارتی در تصویر می‌توان حدس زد که این عکس مربوط به اوایل دهه ۷۰ است. و به احتمال زیاد سال ۷۲. چون آقای بشارتی در آن سال وزیر کشور شد. و حتی اگر حضور او را به خاطر وزارت ندانیم. قطعا مربوط به دوران ریاست‌جمهوری آقای هاشمی و بعد از ۶۸ است.

عبارت «اولین کامپیوتر وارد شده به ایران» هم درست است هم نادقیق. درست است چون اولین سری به صورت انبوه سال ۷۰ وارد کشور شد. و دقیق نیست چون اولین کامپیوتر (شخصی) در آغاز دهه ۴۰ وارد شد. درست است اگر گفته شود اولین کامپیوتر از اولین سری که به صورت انبوه و برای استفاده عمومی و نه شخصی وارد کشور شد. چون برای نخستین بار در سال ۷۰ یا ۷۱ خورشیدی بود که کامپیوتر به صورت انبوه و در حد ۲۰۰ هزار دستگاه وارد کشور شد. و در اختیار ادارات و سازمان‌ها قرار گرفت. از سوی دیگر دقیق نیست.

چون اولین کامپیوتر در آغاز دهه ۴۰ وارد شد. و در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ هم وارد می‌شد. اما بسیار معدود و برای مصارف خاص و نه عام. تا جایی که گفته می‌شود نخستین کامپیوتر در سال ۱۳۴۱ و طبعا در ابعادی بسیار بزرگ‌تر از نسل‌های بعد وارد ایران شد. هر چند که استفاده چندانی از آن صورت نمی‌پذیرفت و در اختیار افراد خاصی بود.

هویدا و کامپیوتر در دهه 1350 شمسی

در دهه ۵۰ اما با افزایش درآمدهای نفتی استفاده از آن در برخی دستگاه‌ها آغاز شد. و تصویری از امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت که در سال ۱۳۵۴ ثبت شده او را در حال کار با کامپیوتر نشان می‌دهد.

اگر چه باز روشن نیست واقعا تا چه اندازه وی از کامپیوتر استفاده می‌کرده و «جیمز بلر»، عکاس نشنال جئوگرافیک این لحظه را شکار کرده یا خود خواسته با این ژست عکس بگیرد. چرا که هویدا علاقه بسیاری به ژست‌های خاص خود داشت. و پیپ و عصا و ارکیده سه ژست مشهور او بودند.

در این که در قبل انقلاب شرکت‌هایی کامپیوتر داشته و از آن استفاده می‌کردند تردیدی وجود ندارد. منتها خودشان وارد می‌کردند یا برای‌شان گران تمام می‌شده است. دانشگاههای ملی نیز از کامپیوتر بهرهمند بوده اند. بانک ملی نیز اولین بانکی است که برای امور بانکی دست به دامن کامپیوتر شد.

در این سال‌هاست که شرکت آی‌بی‌ام فعال می‌شود. منتها با پیروزی انقلاب نام آن به شرکت داده‌پردازی ایران تغییر می‌کند. و با محدودیت‌هایی که بر سر واردات کامپیوتر به وجود می‌آید، چند سال متوقف یا محدود می‌شود. تا این که در میانه دهه ۶۰ یک شرکت خصوصی مبادرت به این کار و پیش‌بینی می‌کند در سال ۷۰ نیاز به ۷۰ هزار دستگاه خواهد بود. ذهنیت مدیران و جریان داشتن جنگ اما سبب می‌شود چندان به این موضوع توجه نشود. و با پایان جنگ و شروع دولت سازندگی بود که اولین موج کامپیوترها به صورت انبوه وارد می‌شوند. و جالب این که معاون اول وقت رییس‌جمهوری که خود ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی را هم بر عهده داشت (مرحوم دکتر حسن حبیبی) اصراری برای واژه معادل (رایانه) نشان نمی‌دهد. و همه جا از واژه کامپیوتر استفاده می‌شود.

با این توضیحات روشن می‌شود که اگر بگوییم اولین کامپیوتر در سال ۱۳۷۰ وارد کشور شد. و در این تصویر هاشمی فقید در مقام رییس‌جمهور و رییس دولت سازندگی در حال بازدید است، دقیق نیست. زیرا ۳۰ سال قبل از آن وارد شده بود. و دو تصویر مشهور وجود دارد که نشان می‌دهد نخست‌وزیر وقت در سال ۱۳۵۴ و نویسنده و شاعر مشهور – احمد شاملو – در سال‌های پایانی دهه ۶۰ پای کامپیوتر نشسته‌اند.

اساسا یکی از جاذبه‌های خانه شاعر فقید در دهکده فردیس کرج در نیمه دوم دهه ۶۰ وجود همین کامپیوتر و کار کردن شاملو با آن خصوصا برای تهیه فیش‌های کتاب «کوچه» بود.

اما اگر منظور آقای جهانگیری این باشد که رییس‌جمهور اسبق و فقید از یکی از اولین کامپیوترهایی که به صورت انبوه و برای استفاده عام وارد شد بازدید می‌کند، سخن درستی است.

جالب است خاطره‌ای شخصی را هم نقل کنم. در سال ۷۱ یا ۷۲ که فعالیت مطبوعاتی و رسانه‌ای را در حاشیه انجام می‌دادم و در زمینه فضای سبز فعالیت می‌کردم. اولین نمایشگاه گل و گیاه تهران برپا شد و ما در غرفه خود کامپیوتری گذاشته بودیم. که در آن از نرم‌افزارهای فضای سبز و لنداسکیپ استفاده می‌شد. رییس‌جمهور هاشمی رفسنجانی فقید به غرفه ما که رسید، مجذوب طرح‌هایی شد که بر صفحه نمایشگر نقش بسته بود. و لَختی نشست و از نزدیک تماشا کرد.

اگر غلامحسین کرباسچی، شهردار وقت تهران و مهندس هاشمی‌طبا، رییس وقت نمایشگاه بین‌المللی تهران نیز در عکس منتشره توسط آقای جهانگیری حاضر بودند، به ضرس قاطع می‌گفتم مربوط به همان نمایشگاه است و حتی همان غرفه حال آن که آن دو در تصویر نیستند و عکس می‌تواند مربوط به جای دیگری باشد و به احتمال زیاد مربوط به یکی از سفرهای استانی چون در آن زمان آقای جهانگیری استاندار اصفهان بوده است.»

منبع: itanalyze.com